Coimhlint teanga na Breataine Bige
LE EOGHAN MacCORMAIC
Tá dráma
tráthúil ar tí camturas na tíre a thosú an tseachtain seo nuair a
bheidh Compántas Drámaíochta na Breataine Bige, Theatre Y Byd, ag
teacht chun Amharclann Halla na Cathrach i nGaillimh ar an
Domhnach 28ú Meán Fomhair leis an dráma ``Marriage of
Convenience''.
Roghnaíodh an dráma mar cheann de na deich seó imeall b'fhearr ag
Féile Dhún Eideann le déanaí... ach tá go leor a tharla ó shin a
dhéanann dráma níos toipiciúla de. Léiríonn an dráma na
deacrachtaí atá ag duine a thagann ó scoil lán-Bhreathnaiseach
atá suite in áit ina labhartar Béarla, agus dearcadh an phobail
sin faoin duine atá ag labhairt na Breathnaise. Sin é an chéad
ghné de atá tráthúil, go háirithe i ndiaidh don reifreann Cymraeg
an tseachtain seo chaite agus an laige agus a bhí an vóta ar son
neamhspleáchais. Dúinne anseo, a bhfuil orainn sreachailt ar son
saoirse, tá drogall na mBreatnach chun saoirse nó neamhspleáchais
deacair a thuigbhéail. Ach, is dócha, tá an meon frithGhaeilge
chomh coitianta in Éirinn a's atá an meon frithBhreatnais sa
Bhreatain Bheag b'fhéidir.
Is dirbheathaisne é seo ar bhealach agus baintear úsáid as na
nithe a tharla don údar, Ian Rowlands, átá ag fás aníos mar
dhuine óg sa Rhondda, ach tá sé chomh tábhachtach céanna do
chomhthéacs Éireannach agus atá sé sa Bhreatain Bheag. Tarlaíonn
gníomhaíocht an dráma ar an maidin chéanna leis an bPósadh Ríoga
idir Charles agus Diana, agus sin é an dara gné tráthúil den
dráma, á léiriú, mar atá sé, mí i ndiaidh bás na mná sin.
Tuigfidh lucht féachána an dráma nach raibh gach duine sa
Bhreatain Bheag ró-thugtha don lanúin ríoga ar lá a bpósta - fiú
má's íomha naofa í anois. Ach níl aon dabht ná gur fiú é an
réalachas a chuimhneamh ó am go ham, réalachas a deir linn go
bhfuil poblachtánaigh thall agus nach bhfuil rud ar bith aisteach
faoi daoine ag iarraidh deireadh a chur le córas na
rithe/banrithe. Tá an choimhlint sin idir poblachtánaithe agus
lucht leanúint na rithe mar chuid lárnach den dráma.
Is monalóg atá ann atá suite thart ar chlann - an mháthair, mac
agus an leas-athair - agus déantar cur síos ar imeachtaí an lae
sin.
Ar maidin lá an Phósta Ríoga, réitíonn an mháthair, an
leas-athair agus an iníon féin chun freastal ar an bhfleá sráide
atá eagraithe chun an pósadh ríoga a cheiliúradh. Ach, réitíonn
an mac é féin chun dul chuig picnic Poblachtánach frith-Ríoga
lena chuid cairde. Nuair a fhilleann an chlann abhaile, cuireann
alcól lasair leis an olc a mhothaíonn an leas-athair faoin
teanga. Pléascann a fhearg air agus casann sé ar leas-mhac go
fisiciúil. Bíonn nóiméad tuisceanna eatarthu an chéad mhaidin
eile ach ní thugtar aon mhaithiúnas; admhaíonn an ghlúin nua go
gcaithfear claontuairimí an sean glúine a mhaitheamh, cé nach
féidir go deo glacadh leo, chun go féidir hathruithe tarlú.
Tá an méid scoileanna lán Breathnaise sa Bhreatain Bheag ag
leathnú cosúil le fás líon na nGaelscoileanna in Éireann. Ach cé
go bhfuil an méid scoileanna ag dul i méid, ní ghlacann cách leis
mar fhorbairt deimhneach nó deir daoine go bhfuil nádúr na
teangan ag athrú mar gheall ar chros-sioliú. Díreach mar atá
argóintí in Éirinn faoi ghlaine agus chruineas na teangan,
measann roinnt daoine gur droch rud é an cros-siolrú do thodhcaí
na teangan, cé go dtuigeann daoine eile go bhfuil gá le hathrú
agus go láidríonn sé an teanga. Is páirt smaointeach agus
neamhghnáthach é Marriage of Convenience den diospóireacht seo.
Is i mBéarla atá an dráma agus tá roinnt teanga láidir le
cloisteáil ann. I ndiaidh oíche i nGaillimh beidh Marriage of
Convenience ag dul go Caisleán an Bharraigh, Droichead Atha,
Longfort, Muineachán, Lios Tuathail agus Baile Atha Cliath
(Amharclann Andrews Lane). In easpa dráma dúchasach Éireannach
ar an ábhar céanna, b'fhiú do dhaoine a bhfuil léargas ar
sreachailt na teangan/poblachtánachas uathu cuairt a thabhairt ar
an dráma seo le linn a thurais tríd an tír.
Choróin i ndeargsháinn
Dé hAoine seo caite labhair an poblachtach Astrálach, Thomas
Keneally (údar Schindler's Ark, etc.), faoin ghluasieacht ina
thíre dhúchais le poblacht a bhunú agus faoin ghleic dhaonlathach
in aghaidh na monarcachta i dtíortha eile. Tá Keneally dóchasach
go mbeidh an Astráil ina poblacht faoi thús na mílaoise.
Seachtain ón Luan thug Aire Tionscalaíochta Cheanada, John
Manley, le fios go raibh sé thar am fógra scoir a thabhairt don
Choróin chomh fada agus a bhain sé leis an tír sin.
Níl sé éasca do dhuine a bheith ina Aontachtaí na laethanta seo.
Feictear anois tar éis na reifrinn in Albain agus sa Bhreatain
Bheag a thanaí is atá an fhéiniúlacht ``Bhriotanach.''
Ní mhaireann an Briotanachas clasaiceach mórán anois taobh amuigh
do bhólaí áirithe d'iarsma na himpireachta - sna Malvinas,
Giobráltar, St. Helena agus i limistéir áirithe d'oirthuaisceart
Eireann.
Sna háiteanna sin tugtar ómós gar-reiligiúnach don Choróin, ómós
nach féidir le formhór phobal Sasana sa ghlúin seo bun ná barr a
dhéanamh as. Léiríonn pobalbhreitheanna agus fianaise starógach
go bhfuil cur in aghaidh na monarachta forleathan ar fud na
Breatine.
Le linn shearmanas sochraide Diana Spencer dhiúltaigh cuild mhór
den slua i bPáirc Hyde, Londain, seasamh do ``God Save the Queen,''
de réir tuairisce. Cuir é sin i gcomparáid lena ndearna The Irish
Times tamall ó shin nuair a bhí an cluice rugbaí idir Eirinn
agus Sasana i bPáirc Lansdúin. D'fhonn daoine a ghriogadh le ``God
Save the Queen'' a chasadh chuir an nuachtán sin dhá véarsa de i
gcló lá an clucihe. Aisteach go leor rinne siad dearmad ar an
tríú véarsa:
``Lord grant that General Wade
May by thy mighty aid
Victory bring.
May he sedition hush,
d like a torrent rush
Rebellious Scots to crush.
God save the Queen!''
Amach anseo beidh amhrán náisiúnta cearta ag na Sasanaigh nuair a
bhainfidh siad poblacht amach. Cá bhfios nach roghnóidh siad ``The
Red Flag'' le Jim Connell as Cill Sgíre, Co na Mí!
Ar ndóigh ní deargréabhlóidithe iad siud ar fad atá ag iarraidh a
bheith réidh leis an monarcacht Shasanach. Bhí sruth
``poblachtach'' ann i measc lucht leanúna Thatcher fiú. D'fhéadfadh
poblacht Sasanach leanacht d'fhrolámhas a imirt ar na tíortha
máguaird. Níl Poblacht Aontaithe uainn in áit na Ríochta
Aontaithe. Mar sin féin, ba chéim í sa treo ceart dá dtabharfaí
bata agus bóthar do mhuintir Windsor. (Eiseachadadh go Hanover,
b'fhéidir!) Go deimhin, ó tá an mhonarcacht chomh lárnach sin don
``Bhriotanachas'' agus don mheon impiriúil ní ceist inmheánach do
na Sasanaigh amach is amach é seo.
Ní bhaineann sé mórán leis an scéal gur dream gránna iad na
Windsoraigh. Is smál í ar an daonlathas an mhonarcacht ifú má
bhíonn an duine is inmholta amuigh ina rí/banríon. Ní haon
argóint í a bheith ag caint ar a laghad dochair atá i monairc na
dtíortha Lochlannacha nó a bheith ag ríomhadh mar a sheas Juan
Carlos 1 na Spáinne an fód in éadan coup d'état faisisteach -
agus sheas, bail air - i 1981. Is é an prionsabal oidhreachtúil
atá mícheart.
Tá Coróin Shasana níos nimhní, ar ndóigh, ná aon institiúid
mhonarcúil eile san Eoraip. Tá sotal agus fíorchumhacht ag na
daoine a stiúraíonn í, leithéid Sior Robert Fellowes, fear nár
sheas i dtoghchán riamh.
Maireann prionsabal Meánaoise i ndlí Sasana, ``the King (or Queen
Regnant) can do no wrong'' a chaillaíonn go bhfuil an monarc
(agus, dá bhrí sin, institiúid na Corónach) os cionn an dlí.
(Féach, mar shampla, Constitutional and Adminsitrative Law le
Stanley de Smith agus Rodney Brazier, an séú heagrán, 1989, lch
133.)
Mar sin féin agus meon an phobail Shasanaigh ag tiontú in éadan
na monarcachta tá deis ag Tony Blair, má thoilíonn sé é, deireadh
a chur scun scan léi mar institiúid. B'fhiú dó súil a chaitheamh
ar a bhfuil le rá ag Walter Bagehot, i gcaibidil III dá shaothar
clasaiceach, The English Constitution, maidir le Banríon Shasana:
``She must sign her own death-warrant if the two houses
unanimously send it up to her.'' Ní chaillaíonn ``unanimous'' anseo
ach go mbeadh móramh simplí sa dá theach parlaiminte araon. Ní
ceart ligint do chumhacht dhlíthiúil mar sin imeacht in éag cheal
úsáide.
Le Colm de Faoite
![[An Phoblacht]](http://republican-news.org/graphics/title_gifs/aprn.gif)