Bile a thit - bás Phádraig Uí Conchúir
Tá ceann de laochra móra na nGael agus na Gaeilge i Londain ar
lár. Tá Pádraig O Conchúir ar shlí na fírinne anois tar éis ráig
thinis a bhuail go dona é le gairid.
Níl insint déil ná pinn ar mhéid an chailliúnt atá anois ann do
Liamín, baintreach Phádraig, do chairde an fhir mhór uasail seo,
agus do Ghaeil uilig Londain.
Rugadh Pádraig i Chelsea, Londain í 1928. Ba as shlicoht Uí
Conchúir Mhóir Roscomáin é - le sinsireacht clainne atá díreach
inaimsithe ó ard-rí deireannach na hEireann, Art O Conchúir.
Bhain sé céim amach ag Ollscoil na Gaillimhe, le gradam. Bhí
baint ag Pádraig leis an Ghaeilge agus le Chonradh na Gaeilge i
Londain óna óige. Bhí ballraíocht aige i sean craobh Ruairí Mhic
Easmainn den Chonradh agus bhí sé i measc na ndaoine a bhunaigh
Craobh Nollaig Uí Chonaill atá ag gníomhú go bríomhar anseo, ó
1991 i leith.
Duine uasal, éirimiúl ag ea Pádraig. Bhí dúil sa léann agus i
réimse leathan léithóireachta riamh aige. Rinne sé an t-uafás
oibre ar son na teanga i Londain thar na blianta - mar mhúintéoir
ar ranganna Gaeilge le ILEA tráth, mar bhall gníomach de Chumann
an Scríbhinn Gaeilge, agus mar oifigeach craoibhe an Chonartha.
Scríobh sé colúin Gaeilge go riatla `sna meáin Eireannacha i
Londain thar na blianta - ina ainm féin, agus fosta faoin ainm -
cleite `Cormac MacAirt.'
I gcomhar le Seamas O Confhaola ó Rinn O gCuanach, chuir sé
`Cuideachta', an ghrúpa ceoil, craice agus airneáin ar bun san
`Irish Club' i gCearnóg Eaton, agus lena shean-chara Fheirstigh,
Seoirse O Broin, bhí sé le fáil gach oíche Luain gan teip, i
gcomhluadar Gaeilgeoirí ó gach cearn den ard-chathair san
Fhabhcún i Kilburn, ag cíoradh chúrsaí na seachtaine inár dteanga
dhúchais féin. Comhbhunaiteóir de Chumann Cuimhneacháin an Ghorta
Mhóir ab ea Pádraig, agus de dheasca a chuid oibre leo. Tá éacht
déanta ag an eagras seo chun daoine a chur ar an eolas faoi cad a
tharla in Eirinn le linn na tubaiste sin.
Bhí suim ar leith ag Pádraig i saol, cultúr agus todchaí na
tíortha Cheilteacha eile, Alba, Breiz Cymru, Kernon agus Mannin.
Is cinnte go mbeidh brón ar na cairde aige sna tíortha sin sin
anois ina dhiaidh, agus fosta, na cairde a bhí aige i LACE
(London Association for Celtic Education).
Bhí an sóisialachas agus an phoblachtánachas go smior i bPádraig.
Bhí sé páirteach agus gníomhach le fada an lá sna Levellers, agus
san Thomas Paine Society, agus bhí baint nach beag agie le lucht
chomóradh Bronterre O'Brien, an t-Eireannach a bhí ina cheannaire
ar na Chartists bhí fuath aige don fhimínteacht, don tsaint, don
leatrom agus don chos-ar-bolg i ngach gné den tsaol poiblí - agus
bhí sé réidh i dtólamh dul i ngleic leosan a chleactaíonn sin -
lena ndordghuth uasal ar agóidí, lena pheann chumasach agus, cibé
áit nó modh ina ndearna sé sin, le neart meabhraíochta agus
ionracais.
I measc na gcúiseanna ag ansa lenár gcara, bhí cruachás na
bpriosiúnach poilaitiúil Eireannach sa Bhreatain. Bhí seo de
shíor á bhrú aige. Bhí Pádraig ag obair go dian fa choinne ag
gcimí seo sna seascaidí, tráth nuair nach raibh mórán eile ag
déanamh a leithéide. Bhí baint nach beag aige le bunadh an
eagrais `Fuascailt' cúpla dlian ó shin, agus bhíodh sé páirteach
i ngach agóid agus i ngach cóisir leo. Cuireadh olc air leis an
dóigh inar caitheadh le chlú Ruairí MhicEasmainn. Rinne sé obair
taighde agus scríbhinn ar shaol an Athair Séamus O Coigligh, an
sagart Gaelach a crocadh ar Pennenden Heath, gar go leor do
Maistone, Kent, i 1798. Beidh sé sin le cluinstin ag Comhdháil an
British Association of Irish Studies (BAIS) i dtús an fhómhair
seo.
Cad a dhéanfaimíd anois a Phádraig gan do litreacha san Irish
Post, ar Lá agus san Irish Times? Bhíodh siad i gcónaí iontach
léannta. Crónóimíd thú a dhuine uasail, shéimh - leis dhomhain,
fhairsing agus leis an fheith sin den ghreann a bhí ionat. Bhí tú
dílis riamh d'aisling an Chraoibhín Aoibhinn agus i do fhíor
ionspioráid dúinne, Gaeil Londain.
Tugaimíd ár gcomhbhrón ó chroí do Liamín, baintreach dhílis
Phádraig. Ar dheis dé go raibh a anam uasal Gaelach.
Le Frainc O hArrachtáin (Cathaoirleach Craobh Nollaig Uí Chonaill
Conradh na Gaeilge, Londain.)
Ba é an trua Mhuire é O hEochaidh
Tamall de bhlianta ó shin chuir John Waters agallamh ar Chathal O
hEochaidh le haghaidh Hot Press. Tugadh an-aird ar an agallmah ag
an am toisc gur cuireadh ar an taifead focal ar fhocal gach F...
ó bhéal Uí Eochaidh amhail is dá mba rud iontach caint
ghráisciúil ó pholaiteoir. Is trua nár tugadh an aird chéanna ar
ráiteas an-aisteach a rinne sé san agallmah céanna. Dúirt sé:
``Deep down I'm a very shallow person.''
Bhí iarracht d'fhéinmhagadh ansin, ar ndóigh, ach b'fhéidir gur
spleanc d'inbhreathnú a bhí ann freisin. Mar tá san abairt sin an
míniú is fearr ar shaolré Chathail Uí Eochaidh. Sa chéad óráid a
thug sé i dTeach Laighean i mBealtaine 1957 dúirt sé: ``The
trouble with this country is that too many people are making
insufficient profits.'' B'in ag tráth nuair a bhí daoine
dífhostaithe á mbualadh ó shráideanna Bhaile Atha Cliath le
smachtíní agus nuair a bhí na mílte daoine óga á n-easpórtáuil ar
nós eallach.
Léirigh an tEochach nimh don phoblachtachas sa chéad aireacht a
bhí aige, mar Aire Dlí agus Cirt. D'athbheoigh sé an Chúirt
Speisialta tar éis di a bheith ina suan ó na 1940í. Thionscain sé
feachtas in éadan Lile na Cásca agus chuaigh an Garda Síochána go
díosgraiseach i mbun lucht díolta na lilí a chiapadh ar fud an
stáit. Rinne an iomarca daoine dearmad air sin aimsir thriail na
nArm agus le linn a thréimhsí béalghrá don náisiúnachas.
Go dtí le déanaí creideadh go coitianta go ndearna an tEochach a
chuid airgid an chéad lá trí theacht i dtír ar athcriousú talaimh
go talamh cónaithe. B'in i bhfad roimh Liam Lawlor. Ach ní elor é
mar mhíniú fiú ar an maoin a bhí cnuasaithe ag an Eochach faoi
dheireadh na 1960í. Ba theann an sparán a cheannaigh agus a
chothaigh Inis Mhic Fhaoláin agus Abbeville.
Sna blianta sin ba é an tEochach buachaill bán bhaicle na
gcultacha móhéir agus Taca (fearas Fhianna Fáil ag an am le
hairgead a bhailiú i measc lucht gnó). Teastaigh uathusan sochaí
a chruthú ina sáródh an tóir ar bhrabús pearsanta gach luach
eile. Faoi na 1980í bhí leo. B'in ré Michael Smurfit, Tony
O'Reilly, Patrick Gallagher, Dermot Desmond, Larry Goodman, Pino
Harris agus muintir Dunne - agus ré Chathail Uí Eochaidh.
Ar feadh an ama bhí daoine ann, daoine bochta macánta, taobh
istigh agus taobh amuigh d'Fhianna Fáil, a chreid reitric
Chathail Uí Eochaidh. Rinneadh feall thar na bearta ar na daoine
sin agus is ceart iad a thuiscint agus ná cuirimis an tarcaisne i
gceann na héagóra orthu siúd. Is trua nár smaoinigh siad ar
fhainic Henry Joy McCracken: ``The rich always betray the poor.''
Ar ndóigh ba cheart go mbeadh sé soiléir do chách nár phearsa
morálta é an tEochach tar éis gur fhaomhaigh sé an chéad
eiseachadadh ar phríosúnach polaitiúil. B'in tar eeis dó a
gheallúint go dtí an lá a imríodh an feall sin nach ndéanfaí a
leithéid.
Ní haon rud nua é do Chathal O hEochaidh a bheith ag insint
bréaga. D'inis sé bréaga aimsir Thriail na nArm (agus dá dheasca
sin chuir sé a chomhchosainteoirí i mbaol go mór). Bhí na bréaga
deireanacha a d'inis sé don bhinse fiosraithe i gCaisleán Bhaile
Atha Cliath chomh lán sin d'fhantasaíocht agus mór is fiú go
raibh siad ar aon dul leis an gcineál rámhaillí a chloiseann
síciatraithe gach lá i gclincí d'andúiligh chócaoin. Ba é an trua
Mhuire é.
Ní bheadh aon ghá le Binse Mhig Reachtain dá mbeadh na
Coimisinéirí Ioncaim ag déanamh a gcuid oibre go cothrom. Is
ceart go mbeadh athruithe móra ansin. Ní bheadh gá leis an mbinse
ach an oiread dá mbeadh seirbhís phóilínteachta neamhspleách sa
stát ach sin lá oibre eile.
Le Colm de Faoite
![[An Phoblacht]](http://republican-news.org/graphics/title_gifs/aprn.gif)