ciníochas nach dtráchtaí air
Faoi mar is eol d'aon duine a chónaíonn ann tá sochaí Shasana
truaillithe le cioníochas. Is follasach an meon gránna ciníoch
atá forleathan sa tír sin maidir le daoine de bhunadh an hAise,
na hAfraice nó Mhuir Chairib ach go dtí le déanaí níor tugadh
aird ceart ar an gciníochas frith-Eireannach atá chomh forleathan
céanna.
``Endemic'' an cur síos atá ag an Dr Mary Hickman ó Ollscoil Londan
Thuaidh agus an Dr Bronwen Walter ó Ollscoil Pholaiteicnice
Anglia ina dtuarascáil Discrimination and the Irish Community atá
nuafhoilsithe ag an gCoimisiún um Chothromaíocht
Chiníoch/Commission for Racial Equality (CRE).
Tá an tuarascáil bunaithe ar shuirbhé a rinne na húdair i gcomhar
le foireann taighdeoirí i Londain agus Birmingham. Chuaigh siad i
gcomhairle le 23 eagraíocht phobail agus chuir siad agallamh ar
88 duine aonair.
Caitheann an tuarascáil solas ar a fhorleithne agus a dtagtar ar
an gciníochas frith-Eireannach - in oifigí leasa shóisialaigh,
sna póilíní, sna cúirteanna, in earnáil na hearcaíochta, san
ionad oibre agus sa chlós scoile.
Go dtí seo d'fhulaing an chuid is mó d'Eireannaigh i Sasana an
ciníochas seo go ciúin mar gur shíl siad nach bhféadfaí dada a
dhéanamh faoi. Go deimhin is ábhar fonóide é fós i gciorcail
áirithe i Sasana labhairt faoi chiníochas i gcás na nEirennach.
Ach tá athrú ag teacht ar an scéal. Ag tagairt do shaothar
Hickman agus Walter deir cathaoirleach an CRE, Sior Herman
Ouseley: ``The findings in this report reinforce the view that the
nubmer of cases which are brought to the CRE is just a small part
of the total number of acts of unlawful discirminaiton against
people of Irish origin in Britain today.''
Tá gealltantas tugtha ag Ouseley go dtabharfaidh sé faoin
bhfrith-Eireannachas ar aon bhonn le gach cineál ciníochais eile.
Is iad na fir Eireannacha an t-aon ghasra d'inimirceoirí sa
bhreatain a bhfuil ráta básmhaireachta níos measa acu thall ná
mar atá ina dtír dhúchais. Níl aon dabht go dtarlaíonn sé sin de
bharr céatadán ard d'fhir Eireannacha a bheith ag obair sna poist
is déine agus is maslaí agus cuid mhór eile a bheith gan
tithíocht cheart. Innéacs cruinn í i gcónaí an bhásmhaireacht ar
sheasamh pboail i sochaí ar bith. Féach, mar shampla, ar an
mbásmhaireacht thubaisteach a ghabhann leis an bpobal taistil in
Eirinn - agus i gcomhthéacs an ailt seo ní mór a rá go bhfuil
Taistealaithe Eireannacha i Sasana san fhaopach i gceart. Bíonn
orthu leatrom a fhulaingt óna gcomh-Eireannaigh chomh maith le
Sasanaigh.
Tá gránnacht ar leith ag baint leis an gciníochas sna póilíní
agus sna cúiretanna i Sasana. Rinne an ceathrú cuid de na daoine
a cuireadh faoi agallamh do thaurascáil Hickman-Walter gearán
faoin gcaoi ar chaith póilíní seo go pearsanta. Bhí réimse mór
sna gearáin sin ó naimhdeas gan náire go bataráil a chuir duine
in ospidéal.
Níl faoiseamh ná cothromaíocht ar fáil sna cúirteanna ná sa
chóras ceartais. D'fhulaing Seisear Birmingham, Ceathrar
Guildford agus go leor daoine bochta eile príosúntacht fhada
éagórach ar chúis amháin, gur Eireannaigh a bhí iontu. Is
mahlaidh do Danny McNamee agus tá nimh chiníoch thar na bearta sa
chaoi a bhfuil caite le Róisín McAliskey.
Le Colm de Faoite
Fíric agus ficsean
Léirmheas scannáin.
Bogwoman
De Facto Films
Leirithe ag Marta O'Neill agus Tommy Collins.
Aisteoirí: Rachael Dowling, Peter Mullan, Darren Mc Hugh, Maria Mc
Dermottroe, Noelle Browne, Sean Mc Ginley.
Uaireanta, tagann fíric agus ficsean le chéile, nó, mar a dúirt
Yeats tráth, nách bhfuil aon todhchaí in Éireann, níl ann ach an
stair ag teacht ar ais agus ar ais arís. Agus, nuair a déanann
duine éigin scannán fírinneach, srairiúil faoin tír seo, cé fios
nach mbuailfidh sé nó sí, nó nach mbuailfidh an scannán nó scéal
an scannáin lena thodhchaí féin.
Cé fios nach mbeidh inseacht na n-imeachtaí `ficseanacha' ar an
scaileáin á ninseacht go `firínneach' ar sráideanna na tíre, agus
nach mbeidh ann, idir an scaileán na pictiúrlainne, agus scaileán
na teilifíse baile, ach focas, uileann an chaiméara agus
atmaisféar/timpeallacht na pictiúrlainne féin. Mar mheán
chumarsáide a dhéanann iarracht, uaireanta, eolas agus oideachas
a thabhairt don lucht féachana tá fadhb inmheánach sa mheán,
chomh maith, go mbíonn an lucht féachana ag fanacht ar
`fhicsean'.... agus caithfidh scannán iontach inchreidte a chur
le chéile sula gcreidfidh lucht na scannán a bheiceann siad os
comhair a súl. `Sin é nadúr an mheáin, go ligeann sé dúinn ár
gcreidiúint a chur ar fhiongraí, ach, mar a dúirt mé níos
luaithe, uaireanta tagann firic agus ficsean le chéile.
D'oscail Mícheál D O hUiginn an naoú Fleadh Scannán na Gaillimhe
oíche Dé Máirt le premiér den scannán nua le Tommy Collins,
`Bogwoman'. Is cuimhin liom anúraidh nuair a léirigh an Fleadh
an premier den scannán Some Mothers Son. Taobh istigh, sa
phictiúrlann, bhí radharcanna de ghaolta agus de chairde na gcimí
ag agóidíocht ar son cearta agus saol na bpríosúnach..... taobh
amuigh Halla na Cathrach, Gaillimh, bhí agóid ar son Paddy Kelly,
nach maireann, ag eileamh cearta agus saol dó. Firic agus
`ficsean' ag teacht le chéile, nó an stair ag teacht ar ais mar
an todhchaí. Agus bhí sé mar an chéanna nuair a chríochnaigh
Bogwoman, bhí an stair i ndiaidh teacht ar ais orainn agus bhí
scéal an scannáin mar aon le scéal an lae ar scaileán na
teilifíse.
Tá Bogwoman le Tommy Collins, suite i nDoire agus i nDún na nGall
ó lár na gcaogaidí go dtí an lá atá inniú ann. Tá an scannán lán
go béal le sean iarsmaí `scannán baile', le fuaimeanna raidió
agus teilifíse, le radharcanna teilifíse na blianta sin. Níor
thaitin na `craoltaí raidio athdéanta' liom, caithfidh mé a rá;
ní raibh an blas midAtlantach, Radio Ulster-iúil sin riamh ag
léiritheoirí Radio Free Derry , mar shampla. Ach sin ráite,
tcimid arís, sa scannán seo, Willie Craig, ag iarraidh miniú don
domhan go bhfuil ceart mairséala ag gach duine, ach amháin nuair
is poblachánaithe agus náisiúnaithe atá ann. Cluinimid glór
Bernadette Devlin ag dearbhú go bhfuil a bhfuil acu le tabhairt
tugtha ag muintir an Bhogaigh. Tcimid an `colourful community
spectacle' , mar dhea, atá ann san Ord Oráisteach agus iad ag
mórshiúil go cathréimeach ar mhuintir náisiúnach Dhoire. 84
nóiméad lán de chumha pholaitiúil.
Tá na híomhanna seo, íomhanna na staire, íomhanna a chuimhníonn
muid go léir go sóiléir, fite fuaite le scéal simplí teaghlaigh
cailín óg (Rachael Dowling) ag teacht go Doire, ag posadh ar fear
áitiúil, cinéalta, ag déanamh cairde nua, ag sreachtailt, ag
fulaingt, ag foghlam, agus diaidh ar dhiaidh, á polaitiú ag na
fórsaí atá ag feidhmniú mórthimpeall uirthi. Agus cad iad na
forsaí seo? Bhuel, ar ndóigh, tá tionchar mór ag an comhphobal i
dTaobh an Bhogaigh uirthi, ualach páistí, an eaglais agus meon an
chliarlathas/cultúr Caitliceach. Imríonn siad go léir uirthi,
agus imríonn forsaí an stait uirthi agus ar a clann agus ar a
comharsán chomh maith. Tcímid, arís, na B Speisialta, an easpa
tithíochta, an tOrd Oráisteach/RUC, an dífhostaíocht... ach
instear na firicí seo go léir i mbealach caolchúiseach, gan aon
ráitéisí móra polaitiúla. Tá fir Dhoire dífhostaithe, tá saol gan
aidhm, gan chuspóir acu, tá siad trom ar na mná, gan amhras ach
tá a mbrod féin acu. Agus ní thosaíonn Collins ag inseacht scéal
trom, fada dúinn faoi cumhacht na nOraisteach agus idirdhealú i
dtéarmaí fostaíochta. Ina áit sin cuireann sé seo go léir le
chéile in abairt bheag amháin. Scríobhann cúpla gasúr mana le
peint ar bhalla `Down with the Bosses'. Tagann Mr D. (Sean
McGinley) orthu agus insíonn dóbhtha gan bheith ag deanamh
amhlaidh ach ansin, amharcann sé ar an mhana agus deireann, dó
féin, `go mbeadh jabanna de dhíth sula mbeadh bosses againn...'
Is scéal taitneamhach, greannmhar agus brónach atá ann agus,
toisc go bhfuil a fhios againn cad atá chun tarlú i 1969, tá an
scéal ag leanúint bealach dosheachanta chuige sin. De bhrí sin,
cuideoidh sé le hiarrachtaí chun an tréimhse roimh 1969 a mhiniú
do dhaoine a cheistíonn, fós, an raibh cúrsaí `chomh dona sin'.
Ach is athrú polaitiúil eile atá mar phríomhábhar an scéil seo:
athrú polaitiúil pearsanta, fuascailt na mban, cinniúint na mban
páirt a ghabhail i stiúradh a saol agus saol a gcomhphobal féin.
Beidh Bogwoman le Tommy Collins á léiriú i nDoire ar an 17ú
Lúnasa sa Rialto. Is cinnte go dtuigfidh muintir Doire an scéal
seo níos fearr ná einne, is cinnte go bhfeicfidh siad a gcairde,
a ngaolta, iad féin sa scannán, is cinnte go bhfeicfidh siad
cleasanna beaga agus píosaí grinn príobháideacha ann (féach, mar
shampla, ainm an tsagairt ar bharr an bhosca faoistíne!), agus is
cinnte go bhfeicfidh siad an tábhacht atá ann le scannán mar seo.
Taifead staire atá ann. Firic agus ficsean i gcomhleaba a
chéile.
![[An Phoblacht]](http://republican-news.org/graphics/title_gifs/aprn.gif)